[quote=วชิรานนท์ บุญเย็น]
คอลัมน์หนังสือพิมพ์ประชารัฐ หนังสือแนวหน้าในภาคอีสาน
ปีที่ 14 ฉบับที่ 166 ประจำเดือนตุลาคม 2554
สกู๊ปพิเศษ ย้อนรอยภาคอีสาน โดย วชิรานนท์ บุญเย็น
(ดีเจบ่าวนนท์ คนมักจ่ม)
จังหวัดกาฬสินธุ์
จังหวัดกาฬสินธุ์มีหลักฐานทางโบราณคดี สมัยทวารวดีมาก่อนเช่น เสมาหิน พระพุทธรูปปางไสยาสน์สลักบนหน้าผาที่ภูปอในเขตอ.เมือง และภูค่าวตลอดซากเมืองโบราณ เช่น เมืองแดดสงยาง อ.กมลาสัยและเมืองเชียงโสม อ.สหัสขันธ์ แต่เสื่อมไปแล้วเมื่อพุทธศตวรรษที่ 16-17 เมืองกาฬสินธุ์เริ่มต้นเมืองใหม่อีกครั้งสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยกลุ่มเจ้าโสมพะมิตได้พาไพร่พลจากบ้านผ้าขาวพรรณา(ปัจจุบันในเขต จ.สกลนคร)
มาตั้งรกรากขึ้นเป็นบ้านแก่งส้มโฮง(แก่งสำโรง) ริมน้ำปาว ได้ขอพึ่งพระบรมโพธิสมภาร พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 ต่อมาทรงโปรดเกล้าฯยกบ้านแก่งสำโรงเป็นเมืองกาฬสินธุ์ ตั้งเจ้าโสมพะมิต เป็นพระยาชัยสุนทร เจ้าเมืองคนแรกพ.ศ.2336 ปกครองเมืองจนถึงพ.ศ.2349 จึงถึงแก่อนิจกรรม
ต่อมาเข้าสู่ยุคเจ้าเมืองพระยาชัยสุนทร(หมาแพง)ครองเมืองระหว่างปี พ.ศ.2369-2370เจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ได้เป็นกบฎต่อสยามประเทศกรมการเมืองกาฬสินธุ์ไม่ยอมเป็นพวกจึงถูกกองทัพฆ่าตาย เมืองกาฬสินธุ์ปกครองระบบอาญาสี่สืบเชื้อสายกันมา 11 คน
จนเข้าสู่ยุคที่ทางราชการแต่งตั้งข้าหลวงมากำกับราชการ เมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพิชิตปรีชากร ได้เสด็จมาดำรงตำแหน่งข้าหลวงต่างพระองค์หัวเมืองลาวกาว(ต่อมาคือมณฑลอีสาน)ระหว่างพ.ศ.2434-2436
พระองค์ทรงแต่งตั้งข้าหลวงมาควบคุมเมืองกาฬสินธุ์เจ้าเมืองเดิมยังดำรงบรรดาศักดิ์เดิม(พระยาชัยสุนทร) สำหรับคนแรกที่กำกับราชการคือ นายสุจินดา(เลื่อน )เจ้าเมืองและกรมการเมืองต้องฟังคำสั่งข้าหลวงทุกเรื่อง ต่อมาหลวงสิทธิเดชสมุทขันธ์(ล้อม)ได้มาทำหน้าที่กำกับราชการพ.ศ.2436 ช่วงเกิดวิกฤตสยามเทศ ร.ศ.112เมื่อถูกย้ายไปที่อื่นทางราชการได้แต่งตั้งหลวงธนผลพิทักษ์(ดิศ)มาดำรงตำแหน่งแทนระหว่างพ.ศ.2436-2440
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระบรมราชโองการประกาศพ.ร.บ.ปกครองท้องที่ ร.ศ.116ยกเลิกการปกครองแบบเก่า ทรงเลือกพระสินธุ์ประชาธรรม(ท้าวเก)เป็นพระยาชัยสุนทร(เก)เป็นผู้ว่าราชการเมือง ต่อมาพ.ศ.2443 ทางการเริ่มปฏิรูปหัวเมืองแต่ละมณฑลเป็นบริเวณ เช่น บริเวณร้อยเอ็ด มีเมืองร้อยเอ็ด เมืองสุวรรณภูมิ เมืองมหาสารคาม เมืองกาฬสินธุ์ เมืองกมลาสัย
ครั้นต่อมาทางราชการแต่งตั้งตำแหน่งปลัดมณฑลประจำจังหวัดและเปลี่ยนตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองมาเป็นผู้ว่าราชการจังหวัด วันที่ 1 สิงหาคม 2456 พระยาชัยสุนทร(ปุย อินทรตุล)เป็นผู้ว่าราชการจังหวัดกาฬสินธุ์คนแรกโดยแบ่งการปกครองเป็น 5 อำเภอ คืออุทัยกาฬสินธุ์ สหัสขันธ์ กุฉินารายณ์ กมลาสัยและยางตลาด
ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 7 จังหวัดกาฬสินธุ์ ถูกยุบลงเป็นอำเภอหลุบ ขึ้นกับจังหวัดมหาสารคาม เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2475 จนกระทั่งเมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ.2490 ได้มีการยกฐานะอำเภอหลุบขึ้นเป็นจังหวัดกาฬสินธุ์อีกครั้งโดยมี ขุนบริบาลบรรพตเขตเป็นผู้ว่าราชการจังหวัดกาฬสินธุ์ (แต่พ.ศ.2336 –2454 )
ข้อมูลอาจไม่สมบูรณ์หรือครบถ้วน ยินดีรับคำติชม
wachiranon@paknamubonclub.com
***สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 1-15 ***
[/quote]